havalı, sulu ve havalı-sulu olmak üzere üçfarklı çeşidi bulunan iklim şartlanlandırma* cihazlarının geneline verilen isim. özellikle yaz aylarında ihtiyaçduyulan aparat. yapılardaki doğal havalandırmanın genelikle yetersiz olması sonucu ihtiyaçduyulan, sinüzit ve migren gibi kalıcı hastalıkları nüksettirdiği ayrıca filtresiz eski modelleri bulaşıcı hastalıkların yayılmasında aracı olduğu için kullanılması sakıncalı aygıt.
klimatoloji kelimesinin de kökeninde bulunan, fransızca "climat" sözcüğünden türemiş, iklim, hava koşullarını şekillendiren cihaz. özellikle yaz aylarında bu klima sistemine sahip taksilerin müşterisi daha fazla olmaktadır zira 40 santigrad ve yadigarşahinlere burun kıvırılmaktadır.
ayrıca araçklimaları, o aracın içindeki tek açık devredir. yani cep telefonu ve benzeri cihazların tek ve en çok zarar vereceği sistem budur.
klimanın havayı kurutma özelliği de olduğu için aslında sağlık için tehditkardır ancak buna rağmen serinlemek için tercih edilmektedir*.
milattan sonra 1500'lü yıllarda, leonardo da vinci, milano dükü olan patronunun hanımının odasını serinletmek için, su ile çalışan, bazende köleler tarafından çevrilen ilk fan'ı yapmıştır. bu belkide kapalı bir mekanın koşullarını değiştirmek için, ilk girişim olmuştur.
19. yy.dan sonra merkezi ısıtma sistemi konusunda büyük bir aşama kaydedilmiştir. fanların, kazanların icadı ile bu işlemler hemen kabul görmüş ve yaygınlaşmıştır. 1844 yılında amerikan apalachicola deniz hastanesi müdürü john gorrie ilk soğutma makinesi projesini anlatarak, 1851 yılına kadar 8080 hastanın bağışı ile dünyadaki ilk endüstriyel tipi soğutma/ısıtma makinesini (klima) icat etmiş.
gorrie'nin bu makinesi tüm dünyada kabul görmüştür. 1880 yılına dek gorrie'nin makinesinde bir dizi iyiliştirmeler yapılmış ve pistonlu kompresörün icadı ile yeni yeni buz makineleri, et paketleme, balık işleme makineleri ile 'soğutma' endüstriye tamamen yerleşmiştir. bütün bu gelişmelerin ardından amerika'da soğutma mühendisliği, profesyonel bir mühendislik olarak kabul edilmiş ve 1904 yılında, 70 üyesi ile asre (amerikan soğutma mühendisleri birliği) şekillenmiştir.
klimanın gerçek babasının (willis h. carrier) * 1876, 1950 yılları arasında yaşamış olduğu, bu sektördeki birçok profesyonel ve tarihçi tarafından kabul edilmektedir. 20. yüzyılın başlarında willis h. carrier "çığ noktası denetimi" olarak adlardırdığı bir sistem geliştirdi. carrier'in cihazı soğutulan suyun donma noktasına ulaştırılması ve ardından, suyun yoğunlaştırılarak nemin alınması ilkesine dayalı çalışıyordu. 1920'lerin başlarında soğutucu gazların geliştirilmesiyle daha hafif ve verimli cihazlar yapılmaya başlandı ve ilk klima 1922'de bir sinema salonunda kullanıldı.
klima sektöründe bir diğer devrim ise 1930 yılında dupont firmasının freon soğutucu gazları geliştirmesiyle gerçekleşmiştir. 1935 yılında endüstri, ilk hermatik kompresörü piyasaya sürmüş ve bugün aynı kapasitedeki benzerine nazaran çok daha büyük ölçülerde olan bu kompresörler uzun yıllar kullanılmış ve kullanılmaktadır.
1950'li yıllardan bu güne klima sistemlerinde gelişen malzeme kalitesi ve elektronik teknolojisi ile birlikte aşamalar kaydedilmiş ve artık "nasıl bir klima?" sorusuna ilave olarak "ne kadar ekonomik?, ne kadar güvenilir?, nasıl fonksiyonlara sahip? v.b." gibi sorulara en uygun yanıtı verecek klima sistemlerinin ve markalarının rekabeti söz konusudur.
sesiyle insanı delirtebilen alet. beynin içinde vııınnnnnnnnnn diye bir ses. susunca dünya varmış diyor kişi. serinletirken/ısıtırken yoruyor, serinleyemeyeni/ısınamayanı sadece yoruyor. ha bu, olmasın mı demek? ı ıh.. olsun tabii. yazın bindiğimde kliması olan belediye otobüslerini çok seviyorum.
kaloriferle beraber otobüslerde* bir türlü ayaralanamayan cihazdır. hani insanî bir donma ve erime sıcaklığı vardır genelde. yazın kazakla kışın atletle binmemiz gerekmesin yani değil mi?
demincek rüyalarımı süslemiş alet. şöyle ki; sıcaktan yanıp kavrulan bendeniz iş yerinde tepemde bulunan klimayı bir hışımla açmışımdır. akabinde de bir tatlı uyku bastırdı sormayın gitsin. tabi bendeniz de herşeye olduğu gibi uykuya da hayır diyememe piroblemi olduğundan klimanın altında sızıp kalmışım. sonrasında kendimi rüyamda sağlık ocağı ararken buluyorum. allahın işi sağlık ocağını buluyorum hemen ikinci sırayı da kapıyorum tam derken, hemşire diyor ki *: sen boşver doktoru moktoru klima çarpmış seni belli şu dediğim ilaçları al şu otlardan da bi çay yap iç bişeyciğin kalmaz. akabinde ve detayında klimanın arkasından bi kaç bişey daha çekiştirmemizle benim sağlık ocağından çıkışım bir oluyor. hayırdır inşallah deyip hayırlara yormak için uyandığımda *. sopası olmayan klima beni üfürüğüyle kaskatı yapmış bilene. şu an bu satırları içimdeki iman gücüyle yazıyorum misalen.
evet ne der klişe sözlük yazarları azizim: bu da böyle bir anımdır işte.
yazın sıcak günlerinde havaalanının önünde yabancı bir turist, gideceği yer için bir taksi çevirir.
taksiciye sorar:
- arabanızda klima var mı?
- var.. var..
bavullar bagaja özenle yerleştirilir. turist ve taksici yerlerine..
neyse yola çıkarlar..
müşterisini kaçırmama adına klimasının var olduğunu söyleyen taksici tüm camları sonuna kadar açar.
turist:
- ama klima?
taksici :
- bu turkiş klima. türk işi klima..
turist şaşkın ve gülerek, yol boyu tekrar eder: "türkiş klima!.. türk işi klima!.."
***
merkezi sisteme bağlı olarak dört bir taraftan soğuk hava üflüyen bir klimayla muhatapsanız yaz günü soğuktan donmanız işten bile değildir. boğaz şişirir, hasta eder. yanınızda hırka getirmediğinize bin pişman olursunuz.
bu aralar vantilatör ve o yok satıyor. sıcak ve nemli havanın ekmeğini yediklerini unutmuş görünen klimacılarda bi hava bi hava... küçük dağları ben yarattım pozisyonundalar. fırsat buldukları iş arası bir aynaya baksalar iyi olur. halleri gerçekten görülmeye değer!*
sözlük hiçbir kurumla bağlantılı olmayan birkaç kişi tarafından düşünülmüş bağımsız bir platformdur.
sözlük içerisindeki yazıların tüm sorumluluğu yazarlarına aiittir. sözlük bu yazıların doğru olduğu hakkında bir teminat vermez.
yazılan yazıların telifi bize ait değildir, çalınız çırpınız ama kaynak gösteriniz.
