ya da sam zemurray veya asıl adıyla schmuel zmurri... rusya'dan abd'ye göçen bu yahudi çocuğun, gün gelip dünya ülkelerinin kaderini değiştireceğini, ve literatürümüze "muz cumhuriyeti" deyişini kazandıracağını herhalde kendisi bile tahmin etmezdi. zemurray, başta honduras ve guatemala olmak üzere çoğu güney amerika ülkesinde ve bir kısım afrika ülkesinde bugün de işe yarayan "kapitalist sistemle gerdeğe girip kapitalizmden nemalanarak iktidarda kalan cuntacı" modelini oturtmuş ve bunca yıl da işler halde tutmuş insandır.
sam zemurray 18 ocak 1877'de son derece yoksul bir rus yahudi ailesinin oğlu olarak dünyaya gelir. sam 14 yaşındayken ailesi abd'ye göç eder. 1890'lara gelindiğinde zemurray, alabama ve louisiana'da muz ticaretiyle ilgilenmeye başlar. kısa sürede de bu işin ilmini kapar. 21 yaşına geldiğinde lakabı "muz adam sam"dir ve serveti de 100 bin doları aşmaktadır. zemurray, muz'un geldiği memleketleri merak eder(!) ve bir buharlı gemi satın alarak, 1910 yılında honduras dolaylarına şööööyle bir uzanır. ortam son derece elverişlidir çünkü honduras ve nikaragua borç kıskacındadır ve abd hükümeti de kendilerine "yatırımcılarımıza kucak açın" tavsiyelerinde bulunmaktadır *. sonuç? zemurray, 25 kilometrekarelik bir araziyi üç otuz paraya kapatır ve burada muz yetiştirmeye başlar. ama vergi ödemeye yanaşmaz. o sıralarda başta jp morgan gibi amerikan bankerleri olmak üzere, hükümetle dirsek teması içinde olanlar honduras gümrüklerinde vergi toplamaktadır çünkü. zemurray, çaresiz abd hükümetinden yardım ister, cevap "hadi lan ordan" şeklinde gelir ve new orleans'a ayak basması yasaklanır. neden? çünkü honduras'ın sürgündeki devlet başkanı manuel bonilla, new orleans'ta yaşamaktadır.
zemurray, dahice bir planla, bonilla'yı new orleans'tan kaçırır ve honduras'a getirir. bonilla da diyet ödemek için hem vergileri indirir hem de zemurray'in işlerini ilerletmesine yarayan kanunları çıkarır. böylece "sam amca"nın cuyamel fruit şirketi, semirdikçe semirir...
amaçladığından da büyük vurgun elde eden zemurray, cuyamel fruit'u, united fruit adlı bir başka şirkete satar ve işten elini eteğini çeker... ama 1930 ekonomik krizi kapıdadır. united fruit hisseleri yüzde 90 oranında değer kaybetmiştir ve bu yüzden batma noktasına ilerlemektedir. yalvar yakar zemurray şirkete çağırılır ve yönetim kurulu başkanı ve tek yetkili olarak şirkette görev alması sağlanır. united fruits'un arkasını bir kez daha toparlayan zemurray, aynın sistemi bu kez guatemala için işler hale getirir. seçimle göreve gelen devlet başkanı jacobo arbenz'e karşı kendi adamlarını destekler. sistem bir kez daha işler ve united fruits bu kez guatemala'yı muz ve tropik meyve plantasyonları ile sömürmeye başlar.
sam zemurray 1950'lerde işten elini ayağını çeker ve servetini "siyonist araştırmaları" destekleyen üniversiteleri ve vakıfları desteklemek için harcar. 30 kasım 1961'de de, dünyaya milyonlarca ton "kanlı muz" yedirmiş biri olarak ölür.
sözlük hiçbir kurumla bağlantılı olmayan birkaç kişi tarafından düşünülmüş bağımsız bir platformdur.
sözlük içerisindeki yazıların tüm sorumluluğu yazarlarına aiittir. sözlük bu yazıların doğru olduğu hakkında bir teminat vermez.
yazılan yazıların telifi bize ait değildir, çalınız çırpınız ama kaynak gösteriniz.
