bir psikoloji deneyinde bir kafese 5 maymun konur. kafesin tepesinde bir muz asılı durmaktadır. maymunlardan biri tepedeki muzu almaya kalkıştığında bütün maymunların üzerine tazyikli soğuk su püskürtülür. olay bir kaç kez tekrarlandıktan sonra artık maymunların hiçbiri muzu almaya yeltenmez olur.
deneyin bu aşamasından sonra 5 maymundan biri çıkarılır ve yerine olaylardan habersiz bir maymun getirilir. yeni gelen maymun muzu almak için tırmandığında feleğin çemberinden geçmiş olan diğer dörtlüden sille tokat dayak yer. yeterince hırpalandığında o da muza dokunmayı aklının ucundan bile geçirmez olur.
daha sonra ilk alınan maymunlardan kalan dördünden birinin yerine yine dışarıdan bir maymun getirilir ve onun da muzu almaya kalkıştığında başına gelenler bir öncekinden farksızdır. bu yeni maymunu en istekli ve şiddetli dövense kendisinden önce kafese dışarıdan getirilen ve muzu almaya kalktığında ötekilerin gazabına uğrayan diğer maymundur.
deney sürer ve neticede kafese ilk alınan ve tazyikli suya maruz bırakılan maymunların besi de yer değiştirir, yerlerine muzu aldıkları zaman sonucunun ne olacağını hiç görmemiş; yalnızca arkadaşlarından şiddet görmüş maymunlar kalırlar, kendilerini engelleyen bir sey yoktur; ancak yine de muza dokunmamaktadırlar.
bu maymunlardan biri dışarı çıkarılıp yerine yenisi sokulduğunda, yeni gelenin muzu alma girişimi de dayakla sonuçlanır. neden dövdüklerini bilmezler, muzun oradan alınmasının ne gibi bir sonucu olduğunu da bilmezler; ancak "babadan böyle görmüşlerdir". böyle gelmiş, böyle gider.