amin maalouf'un semerkant'ta biraz daha çağdaş, biraz daha hayal ürünü de olsa can verdiği bir carpe diem savunucusu, zeki gökbilimci, yaratıcı matematikçi, hassas şair, unutmadan, şarapsever.
1048'de doğan, 1131'de doğduğu kentte hayatla vedalaşan nişapurlu ömer hayyam, yahut giyaseddin ebu'l feth bin Ä°brahim el hayyam, gençlik yılları pek de iyi bilinmemekle birlikte iyi bir eğitim alır, zamanın bilimde iddialı olan kentleri belh, buhara, merv'de ve bir süre de bağdat'ta bulunur ve müderrislik yapar.
semerkant'ta karşılaştığı "devletin düzeni" nizamülmülk'ün davetiyle ısfahan'a gider ve melikşah'ın kurdurduğu rasathanede de çalışır. nizamülmülk'ün onun zekasını hayalindeki devleti inşa ederken kullanma isteğini kibarca reddetse de, yerine kaderin cilvesiyle bir han odasında tanıştığı, zekası ve bilgisiyle göz dolduran, lakin dark side'a geçme eğilimi göze çarpmakta olan * genç hasan sabbah'ı önerir. tarihin ilk terör örgütünün kuracak kişiye yol göstereceğini, hatta onun hayatının bağışlanmasını isteyip sapkın bir tarikatın gelişiminde rol oynayacağını nereden bilebilirdi ki insancıl hayyam?
cebir risaliyesi ve meşhur rubaiyat en önemli eserlerindendir, çağının tüm bilgilerine vakıf olduğu söylenir. fikrimce, günümüzde de yaşasa çağının ötesinde olacaktır bu bilge, kafası dünyanın geri kalanı gibi işlemez, deli bir dahidir belki mevzubahis.
yıldızların dünya siyasetine yön verebildiği yıllarda hükümdar ve önde gelen devlet adamlarının yıldız fallarına baktığı söylenir, ayrıca pascal üçgeninin esasen hayyam tarafından bulunduğu, analitik geometrinin babası olarak bilinen descartes'tan 600 yıl önce analitik yöntemlerle denklem çözme yöntemleri geliştirdiği (ki harezmi ondan da önce davranmıştır, ayrı bir mesele) iddia edilir, ne yazık ki her çalışmasını kitaplaştırmaması, yahut kitaplarının günümüze ulaşamamış olması nedeniyle hazmetmek zorundayız hakkının yendiği gerçeğini. aslında aşağıdaki rubainin sahibinin o kadar önemseyeceğini sanmıyorum bu talihsizliği;

gerçeği bilemeyiz madem, ne yapsak boş;
ömür boyu kuşku içinde kalmak mı hoş?
aklın varsa kadehi bırakma elden
bu karanlıkta ha ayık olmuşsun, ha sarhoş.