nickim gereği sanırım bu konuya benim katkımın olması adeta bir zaruret. deizm, aslında kurumsal dinlerin tanrısına duyulan sarsıntı sonucu ortaya çıkan bir inançtır. deist, kainat düzeninin sistematize edilmiş halinden yani bilimlerden yola çıkarak, bu sistemi anlamlandırmak için tesadüf teorisinin imkansızlığını düşünür. ama aynı kişi; inanacağı tanrı'yı kendine tanıttığını düşündüğü dinlerin, tarih boyunca kavga- gürültü, ölüm-yıkım vs. sebebi olması; ayrıca bu dinlerin tanrısının insanların bir kısmını mucizelere muhatap ederek kurtuluşa erdirirken kendisinin de içinde bulunduğu çoğunluğun yaşanıldığı söylenen bu mucize hikayelerine inanılmasını istediği, ebedi cehennem inancının ve dünyadaki kötülük probleminin merhametli bir tanrıyla bağşdaşmadığını düşündüğü an o artık bir deisttir. deizm bazılarının sandığı gibi ateizme giden yolda bir durak değildir. ona aslında dinlere karşı, onların kötücül söylemlerden arındırılması gerektiği yönünde eyleme geçen bir pasif aktivist denilebilir. aydınlanmayla ortaya çıkan bir felsefi akım olmasına karşın, insanların çoğunluğunun dine karşı ilgisiz ya da onun öğretilerini uygulamaya sokmada başarısız modern insan, aslında biraz düşünse belki de bu inancın paylaşımcılarından biri olacaktır.