banglades'li ekonomist muhammed yunus tarafindan ortaya atilan, bireylere (ya da birey adina ailelere) cok kucuk miktarlarda kredi verilmesini ongoren bankacilik sistemi. muhammed yunus'a 2006 çsenesinde nobel odulu kazandiran bu sisteme gore, aclik sinirinin da altinda bulunan (bununla beraber ticari kafaya ya da yetenege sahip olup sirf parasizlik nedeniyle is yapamayan) aileler, bu krediden yararlanmaya hak kazanir. aclik sinirinin altindaki aileler icin bir nevi kaderini degistirme sansini yaratan kredidir. ornek uzerinden anlatmak gerekirse:

bir ailenin reisi, is goremeyecek sekilde sakat diyelim. kadinin da eli is tutmaz durumda. ve coluk cocuk ortada. mikro kredi sistemi, bu aileye faraza 500 ytl kredi veriyor; yine faraza 15 ytl geri odemeli. bu aile, bu parayla gidip kendine 1 adet inek aliyor. inegin sutunden kazandigi parayla hem kredisini geri oduyor, hem de bogazindan sicak lokma geciyor. krediyi basariyla geri odemeyi basaran birey, isterse ikinci krediyi alarak ikinci inegini satin alabiliyor. tabi basarisiz olma ihtimali de mevcut.

turkiye'de diyarbakir'da uygulanan pilot uygulama, ilk basta basarisiz gozukse de ilerleyen safhalarda basariya ulasti. nedenlerine gelince: diyarbakir'da mikro kredi uygulamasi, kadinlari ekonomik hayata kazandirmak amaciyla uygulamaya sokuldu. amma ve lakin ataerkil duzen yine ortaya cikarak kadini kocasi adina kredi almaya itti. kimi kadin, kocasinin catir catir yedigi krediyi odemek icin canini disine takti. mikro kredi yoneticileri icin kredinin geri odenmesi esas onemli unsur oldugundan, cesitli dramlar yasandi. ancak istikrarli bilinclendirme calismalari ile sorun cozulmus gorunuyor. elbette istisnalar kaideyi bozmaz.

ilk bastaki basarisizliklarin bir diger nedeni ise, mikro kredinin geri odeme sekliydi. geri odenen paranin isminin "faiz" olmasi, dini ogretilere gore hayatini yasayan yore insanini irrite etti; fazinin dinen sakincali olmasi geregi. mikro kredi yoneticileri buna da care bularak, "faiz" kelimesinin ismini "hizmet bedeli" olarak degistirdiler. halkin dusunceleri bununla birlikte olumluya dondu.

nice ev hanimi, gerek ortu islemeciligine, gerek yemek isine girerek, evine rizik soktu. parasizliktan dolayi nice mutsuz aileler, yine kadinlarin ifadesine gore huzura kavustu.

bir diger manevi tesbit ise, turk kadininin borcuna sonuna kadar bagli olmasiydi. mikro kredi sistemine gore kredi, 5 kisilik gruplara verilir. soyle ki:

5 ailenin her birinin kadin temsilcisi, grup halinde mikro krediye basvurur. herhangi birine verilen kredi, diger dordunun kefaletiyle gerceklesir. eger herhangi biri kredi taksidini odeyemezse. diger aileler aralarinda para toplayarak dardaki kadina yardim ederler.

ve lakin yapilan arastirmalar gostermistir ki, dardaki kadin, baska ailelere muhtac olmaktansa bogazindan keserek taksidini oder. hos borcun odenmemesi durumunda, kredinin diger kefillerden icra vs gibi yollarda tahsil edilmesi de soz konusu degildir ya neyse.

bankacilikla ilgili olmayip konu hakkinda sikilmadan bilgi edinmek isteyenler, "500 milyonluk umut hikayeleri" isimli kitaba goz atabilirler.

saygi ile...