"prens" sabahattin II. abdülhamid' in kız kardeşi seniha sultan' ın oğludur. prens sabahattin' in doğduğu ve yetiştiği dönemde jön türkler , abdülhamit' in istibdat rejiminin kendilerine ulaşamayacağı avrupa ülkelerinde toplanarak meşrutiyetin ilanı için kamuoyu oluşturmaya başladılar. sabahattin' in babası damat mahmut paşa özellikle almanya' ya yakınlaşma politikasından dolayı arasının açıldığı abdülhamid' den kaçarak her iki oğluyla birlikte fransa' ya kaçtı. bir kriz döneminde olan jön türkler prens sabahattin' in aktif bir şekilde entelektüel mücadeleye başlamasıyla kendilerine yeni bir lider edindiler. 1902' de bölünmeye yol açan kongreden sonra sabahattin fikirlerini daha rahat yayabileceği kendi örgütünü, teşebbüs-i şahsi ve adem-i merkeziyet cemiyetini kurdu. örgütün yayın organı ise terakki dergisi idi.
19. yy da devletin kurtarılması ve devamı konularında çalışan diğer aydınlar gibi prens sabahattin de bu soruna ve çözüm yöntemlerine yoğunlaşmıştır. bu fikirler science sociale, teşebbüs-i şahsi, adem-i merkeziyet ve liberalizm başlıklarında toplanabilir.
le play tarafından kurulan sciene sociale prens sabahattin' in fikir bütünlüğünün temelini oluşturmaktadır. sabahattin' in, sciene sociale' in öğretilerininin tüm sosyo-ekonomik sorunların çözümlerine sahip olduğu inancı tamdı. prens sabahattin toplumları ferdi kabiliyetlerin gelişmesine olanak vermeyen genel hayatın özel hayata hakim olduğu "kamucu yapı" ve kişisel girişimciliğin gelişmesini sağlayan "bireyci yapı" olarak ikiye ayırır. batı medeniyetlerinin karakteristiğinde bu ülkelerin gelişmesini sağlayan bireyci yapı varken doğu ülkelerinde ise bunun zıddı kamucu yapı var. sabahattin bu noktada osmanlıdaki kamucu yapıyı "memur" devleti olunmasına bağlar ve bu anlayışa saldırır. bu her türlü elitin memur olduğu bir ülkede çok derin bir sosyal eleştiridir. sabahattin devletin kurtuluşunun bir an önce ferdiyetçi yapıya geçilmesiyle olacağını söylüyordu. bunun ise eğitim yoluyla yapılarak hem kız hem de erkek çocuklara bu öğretinin verilmesini dile getirir. sabahattin' in burada yaptığı bir hata fransa toplumunun problemlerine yönelik sosyolojik bir kavramı siyasallaştırması ve kendi farklı toplumuna uygulamak istemesidir.
prens sabahattin' in osmanlıda bir burjuvazi yaratmak çabası içinde olduğu görülmektedir.sabahattin, artık durağan bir yapı yerine harekete geçen ve tuttuğunu koparanların olacağı, maddi kalkınma temellerin önem kazandığı bir dönemin başladığını belirtiyordu. bu nedenle şahsi teşebbüse önem veriyordu. bu yönde öncelikle yapılması gereken fikirlerin hayata geçirilmesi bu ise okulların ve eğitimin baş rolü oynayacağını bir ortam hazırlanıyor ve bir an önce harekete geçilmesini öneriyordu.
prens sabahattin' in adem-i merkeziyet prensibi üzerinde çok fazla tartışılmıştır. 1902' deki i. jön türk kongresinde başlayan çatışma ittihat terakki' nin bölünmüşlüğünü oluşturacaktı. sabahattin' e göre imparatorluk dahilinde milliyetçilik akımlarını önlemenin yolu adem-i merkeziyetçiliktir. ferdiyetçi yapıya geçişte teşebbüsçülüğü engellemeyecek model adem-i merkeziyettir. prens adem-i merkeziyetten bahsederken geniş bir alana yayılan osmanlının her köşesinde farklılıklar olduğunu, buraların merkezdeki memurlar tarafından değil bölgenin kendi içinden yönetilmesini savunuyordu. bunun siyasi bir adem-i merkeziyet değil idari bir ademi merkeziyet olduğunu söylüyordu.
prens sabahattin türk liberalizminin öncülerinden biri olarak tanıtılsa da o kendini liberal olarak tanımlamıyordu. liberalizmin ve sabahattin' e atfedilen liberalizmin felsefi ve tarihi bir örtüşmeden uzaktı. yine de abdülhamit rejiminin baskısı karşısındaki tavrı, serbest girişime desteği ve yerelin yerelden yönetimi tarafından koyduğu tavır prens sabahattin' i bir çeşit liberal sıfatına koyabilmemizi sağlıyor.
not: "jön türkler' in siyasi düşünceleri" adlı makalemden alıntıdır.