günlük hayatta sık sık kullandıgımız cümlelerin ve kelimelerin, aslında yaygın kullanımına ragmen, ne denli yanlıs oldugunu gösteren bir dilbilgisi kuralıdır. söyle düsülür bu hatalara :

a) gereksiz kelime kullanımından dogan anlatım bozuklukları
b) deyim yanlışlarından doğan anlatım bozuklukları
c) öğe eksikliğinden doğan anlatım bozuklukları
d) karıştırılan kelimelerden doğan anlatım bozuklukları
e) tamlama yanlışlarından doğan anlatım bozuklukları
f) mantık yanlışlarından doğan anlatım bozuklukları
g) kelimenin yerinden doğan anlatım bozuklukları
h) yüklem eksikliğinden doğan anlatım bozuklukları
i) özne-yüklem uyuşmazlığından doğan anlatım bozuklukları
j) ek yanlışlığından doğan anlatım bozuklukları


daha ayrıntılı bilgi verilmesi gerekirse; gereksiz kelime kullanımından dogan anlatım bozuklukları, es anlamlı iki kelimenin aynı anda kullanılması ile gerceklesir. genellikle, cümle kurarken, istedigimiz kelimeyi vurgulamak adına, es anlamlı sözcükleri art arda kullanırız, fakat bu aslında dilbilgisi kurallarına göre bir anlatım bozuklugudur. örnegin;

ben böyle bir seye katılmıyorum.

kanımca burada zaten kisiye ait oldugunu göstermektedir. bir daha "ben" demek, dinimizce de günahtır. (bkz: israf )

deyim yanlıslarından dogan anlatım bozuklukları ise cok sık yapılanlardandır. diyelim ki bir deyimi kullandınız, bakın yine israf! nicin acıklama geregi duyarsınız. örneğin;

-o gün sınav var diye, etekleri tutusmus, telastan ne yapacagını bilmiyordu.

iste yine bir hata. etekleri tutusmak ne demek? telaslanmak demek. yine bir anlatım bozuklugu... neden? deyim yanlıslarından. güzel.

öğe eksikliğinden dogan anlatım bozuklukları ise söyledir. (bkz: cümlenin ögeleri)
öge eksikligi genellikle, özne yüklem uyusmazlıgı, nesne yüklem uyusmazlıgı, ek uyusmazlıgı, tamlama ve eksik yüklemden dogan anlatım bozuklukları ile aynı baslık altında incelenebilir.mantık hatasından dogan anlatım bozuklukları ile de benzerdir.
fiilin veya yardımcı fiilin yanlış kullanılmasını gösteren bu örnek şöyle düzenlenebilir :

- ben ona agabey, (....) o da bana kardesim derdi.

bu cümlede özneler incelendigi zaman, öznelerin yüklemle uyusmazlıgına sahit olunur.
bu cümleyi anlatım bozuklugu olmayan bir hale getirebilmek icin söyle bir forma sokabiliriz.

- ben ona agabeyim derdim, o da bana kardesim derdi. böylece "ben" öznesi ile, "derdi" yüklemi arasındaki uyumsuzlugu düzeltmis olurduk. (aynı mantık, nesne- yüklem uyumsuzlugu icin de gecerlidir.)

örnek 2)
-son derste belgisiz ve sayı sıfatlarını ögrendik.

böyle bir cümlede tamlama yanlıslarından dogan anlatım bozuklugunu görürüz. bu cümledeki nesneleri ayırdıgımızda tamlama ekinin yanlıs kullanıldıgını görebiliriz. dogrusu söyle olmalı;

-son derste belgisiz sıfatları ve sayı sıfatlarını ögrendik.

nasıl güzel geldi kulaga ama?

öge eksikliginden dogan anlatım bozuklukları söyledir:

- duvari delip hamile birakti. (gilgalad buldu bunu)
şimdi burda duvar mı hamile kaldı? birileri duvarı mı delip birilerini hamile bıraktı?
-duvarı delip "onu" hamile bıraktı. de ki herkes mutlu olsun.

kelimenin yerinden dogan anlatım bozuklukları ise, icler acısıdır ki haber spikerleri tarafından bile yapılır. ingilizcede structural ambiguity, yani yapısal belirsizlik adı altında incelenir. söyle ki;

-yeni duraga gelmistik ki otobus geldi.
durak mı yeni? sen mi yeni geldin? yapma cocugum böyle seyler...

ve sonuncusu, karıstırılan kelimelerden dogan anlatım bozukluklarıdır. genellikle karıstırılan kelimelerden dogar bunlar. örnegin ;

-kesinlikle haftaya istanbul'da olabilirler. (e hani kesindi yavrucugum, niye olasılık eki koydun yükleme)

böyledir. bazı örnekler birkac websitesinden alınmakla beraber kalan tanımlar ve örnekler bana aittir. eksik varsa uyarılmalıyımdır. kolay gelsindir.