dogru yatirim yapilirsa, kara ulasiminin en modern, en hesapli, en pratik yolu. ulke ekonomisinin olmazsa olmazlarindan... ulke derken karayolu tasimaciliginin genel tasimacilik icinde %95 pay tuttugu (abd'de bu oran %43) turkiye'den (1950'lerde ise %50 idi) bahsetmiyoruz elbette. ataturk zamaninda 4075 km dosenen demiryolunun, ataturk'ten sonraki 65 yilda sadece 1510 km dosendigini hatirlatmak gerek...

karayoluna onem vermemizin cesitli sebepleri var. en basta, ii. dunya savasi sonrasinda abd'nin yaptigi marshall yardiminin turkiye'ye verilirken, karayoluna harcanmasi gibi bir sart kosulmasi geliyor. diger bir sart ise tarima harcanmasi. avrupa ulkeleri bu yardimi sanayi bakimindan kalkinmaya harcarken, abd turkiye'ye, bu parayi sadrece karayoluna ve tarima harcayabilirsin demistir.

konumuza donecek olursak, turkiye'nin 400 milyar dolara kosan dis borcunun asla kapatilamayacagini iddia edenlere ibret olacak niteliktedir. soyle ki:

japon arastirmaciarin iddiasina gore, 2050 yilinda istanbul ankara arasinda yilda 60 milyon yolcu tasinacaktir. mevcut durumdaki demiryolu hatti, ii. abdulhamit zamaninda yapilmis olup 725 km'dir. normalde bu hat cok daha kisa olabilecekken uzatilmasinin sebebi (ki 1936'da ataturk bu hattin duzetilmesini istemistir), yabancilarin, demiryolunun gectigi guzergahlarda maden imtiyazi elde etmeleridir; nam-i diger kapitulasyon.

ankara istanbul arasindaki elektrikli tren hatti ilk kez 1959 yilinda projelendirilmis, 1976 yilinda demirel tarafindan ihalesi yapilmis (411 km olarak) ve hatta projenin %40'i hayata gecirilmis ve fakat projenin tamamlanmasi engellenmistir. sonraki yillarda iktidara gelen mesut yilmaz, secim oncesi bu hattin tamamlanacagini vaadetmis, iktidara gelince o da bir sey yapamamistir.

2003 yilinda akp'nin gundeme getirdigi ankara istanbul hizli tren hatti ise, meydana gelen birkac kaza nedeniyle rafa kaldirilmistir. sanki kazanin meydana gelmesi, bir projenin rafa kaldirilmasi icin bir sebeptir. a1* daha sonra demiryolunu naftalinleyerek, duble yol projesini gundeme tasimistir. enteresan...

prof dr ilyas yılmazer, ankara istanbul arasinda elektrikli demiryolu projesi (395 km) tasarlamis, boru tipi turbin ile mudurnu tarafindan elde edilecek elektrigin bu hattin enerji ihtiyacini bedavaya getirecegini rapor etmis ve bu bedava enerjiyle gunde 96 sefer yapilabilecegini de eklemistir. proje simdi, 6 asir onceki amerika gibi kesfedilmeyi bekliyor. hey gidi...

isin enteresan tarafi, hizli tren hamlesinin (200km/s) mesela japonya'da 1964'te basladigi ve bugune kadar bu trenlerin hic kaza yapmadigi gerceginin kamuoyundan gizlenmesi ve basin da dahil olmak uzere hukumetin kazalari one cikarmasi.

peki sunlari bilir misiniz:

- izmir denizli arasi mesafe (300 km) 27 yil once otobusle 5 saat, trenle 6 saatte alinirken, gunumuzde ayni mesafe otobusle 3.5 saatte ve fakat trenle yine 6 saatte (ortalama 50 km/s hizla) alinmaktadir.
- turkiye'de yilda 10-12 bin kisi trafik kazalarinda oledursun, abd, fransa ve japonya gibi ulkelerde, hizli trenler (450 km/s) havayolu sirketleri ile rekabet etmektedirler. simdilerde saatte 600 km/s hiz yapan trenler kullanilmaya baslanmis, 800 km/s hiz yapan trenler ise deneme asamasindadir.
- turkiye'de %7'si trenle yapilan tasimaciligin elektrikli trenle yapilmasi durumunda, yillik 36 milyar dolar tasarruf edilecektir.
- kesif bedeli 360 milyon doar olan tarsus, gaziantep adana karayolunun uzunlugu 243 km olup bitis tarihi 1991 yili olarak planlanmis ve fakat ayni yol 258 km olarak 2001 yilinda 4.2 milyar dolara tamamlanmistir; turkiye cok zengin ya...
- otoyolun 10'ar km saginda ve solunda fosil yakitlardan kaynaklanan kirlilik olusmakta ve bu da tarim arazilerini olumsuz etkilemektedir. turkiye'nin en verimli ovalarindan biri olan izmir menemen ovasi'nin ortasindan otoyol gecmesi icin proje haziranmakta olup, projenin hayata gecmesi durumunda 4 bin donum tarim arazisi yok olacaktir. nitekim tarim alanlarinin icinden gecen otoyollarin kenarlarinda yetisen uzumler, icinre zararli madde var gerekcesiyle, ihrac ettigimiz avrupa ulkeleri tarafindan iade edilmektedir. gel gor ki vatani yonetenler, bunu anlamayacak kadar sigdir. (bkz. 10 sene once yabanci bir firmanin turkiye'de yapacagi yatirimin, nesli tukenmek uzere olan dikkuyruk ordeklerini yok edecegini one suren cevrecilere karsi suleyman demirel'in verdigi cevap: "birkac dikkuyruk yasayacak diye turkiy yatirimdan mahrim kalamaz.")
- farz-i misal 100 birime mal edilen, ayni uzunluktaki otoyol ile demiryolunun ekonomik omurleri farklidir. otoyol 15 yil iken demiryolu 30 yildir!
- bolu tuneli'ne harcanan para ile ankara istanbul arasina yapilacak adam gibi bir demiryolu, seyahat suresini 1.5 saate indirecektir. ve yukarida da belirtildigi gibi bu hattin enerji ihtiyaci mudurnu'dan bedavaya saglanacaktir.
- 1 km karayolu maliyetine 5 km demiryolu döşenebilecektir.

isin can acitici tarafi ise vaktiyle en ust duzey politikacilarin (bkz. ozal), demiryolunun komunist isi oldugunu ileri surmeleridir ki liberalizmin besigi abd'nin demiryolu oranini yukarida vermistik.

tabi yukarida kabasini verdigimiz oranlar ve saglanacak tasarruflar, sadece demiryolu icin gecerli. bunun deniz tarafi da var. soyle ki:

japonlarin yaptigi baska bir arastirmaya gore, karayolu tasimaciligi deniz tasimaciligina gore %166 daha pahali.

300 milyar dolar olan dunya deniz tasimaciligindan yarimada yunanistan 60 milyar dolar pay alirken, yarimada turkiye'nin aldigi pay sadece 2.5 milyar dolar!

simdi alt alta toplayalim. demiryolundan elde edilecek tasarruf miktari, yan gelirlerle birlikte yilda 50 milyar dolar. denizyolunu hesaplamadik bile.

isin turizm boyutu var, tarim boyutu var, maden boyutu var, vs vs vs...

ortaya cikan rakam, ic ve dis borclarimizi sifirlayarak, turkiye'nin gelecegini ipotek altindan kurtarmaz mi?

kurtarir.

kurtarir da...