yönetimin meşrulugunu ilahi bir güçten değil, halktan aldıgı düşünce ve yönetim sistemi.
bazılarının sandıgı gibi, kamu alanında laiklik uygulaması olmaz, birey laik olur ama devlet laik olamaz (bkz: recep tayyip erdoğan) diye birşey yoktur, zira laikligin asıl tanımı budur.
laikligin saglanabilmesi için endüstrileşebilmiş bir toplum gerekir, din-tarım toplumu olmaktan cıkamamışlık varsa, laikligin ve beraberinde demokrasinin olması beklenemez.
ülkemizde son yıllarda belki de en çok istismar edilen ve yokedilmeye çalışılan atamızın emaneti altı ilkeden biri. bu kavram yıllar yılı insanların beynine ilkokul tabiriyle tek cümlelik bir şekilde sokulmuş ve öylece kalmıştır. zira bu laiklik kavramı (asıl laiklik kavramından bahsediyorum) sadece devletin dinden ayrılmasını değil, vatandaşların din seçme ve ibadet özgürlüğünü de içerir. ancak ne yazik ki laiklik sadece dinsizlik olarak insanların kafasında yer edinmiştir. şayet şu an türkiye bir iran ya da malezya'dan farklı ise bunun sebebi laikliktir.
is dunya islerini yonetmeye gelince, iktidar sahibi gücün dünyevi kurallar/normlar temelinde hareket etmesidir. sozkonusu toplum içindeki herhangi bir grubun inancı ya da inancsızlıgı sonucunda benimsedigi yasam tarzının, toplumun diger bireylerine yasa yolu ile empoze ettirilmemesi demektir. kamusal alanda dini referanslarla yasaların, yonetmeliklerin olusmaması; alınan kararlarda her dini ve vicdanı inanca sahip vatandasın çıkarının/ihtiyaclarının esit dikkate alınmasıdır. dunyada bu tanıma gore mukemmel laik ulke yoktur. *
son dönemlerde adı unutulur olmuş çok önemli ilkelerimizdendir. laikliği imam hatip liseleri, kadrolaşma benzeri konular ve olaylarla çürütmeye çalışan bir zihniyetin varlığı son derece acı vericidir. ama yapılması gereken anayasanın 2. maddesini bu zihniyetin gözünün içine sokmak ve değiştirilemez olduğunu hatırlatmaktır.
"türkiye cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devletidir."
günümüzdeki manası: devlet ile din işlerinin birbirinden ayrı olması.
felsefe sisteminin gelişmeye başladığı, gökteki ilah yerine yerdeki ilahların kol gezdiği eski yunan tarihindeki manası: dine isnat edilmeyen; dini olmayan fikir, kurum, müeessese, sistem.
ingilizcesi "secularism" dir abd bazli tanimi "separation of church and state" diye gecer. kilise ile devletin ayrilmasi anlami tasir. abd`de bir kisi icin "secular" ifadesi kullanilirsa bu kisinin dindar olmadigi anlamina gelir. yani bir kisi icin "religious" esittir dindar veya "secular" esittir laik diye sifat kullanirlar. eger bir kisiye "he/she is a secular person" esittir "o laik bir kisidir" derlerse bu ifade o kisinin dinle pek alakasi olmayan kiliseye pazar gunleri gitmeyen bir kisi oldugunu anlatir. bu tanimlari kontekstinde kullandiklari tartisilabilir ama halk arasinda yaygin kullanim sekli budur.
laik bir devlet * ulke icinde yasayan tum din mensuplarina esit mesafede olan devlettir. bir dini diger bir dine karsi tabiri caizse kayirmaz ayni zamanda her dine karsi esit mesafede hosgoruludur. her dine esit miktarda imkanlar saglar. eger bir yerde bir dinin diger bir dine tahakkumunu veya ezilmesini gorurse mudahale eder. terminolojik olarak dikkate alinmasi gereken bir baska konu ise kisilerin laik olup olamayacagi ile ilgilidir. mesela bir kisi laiklik sistemini benimseyebilir ama sahsen laik bir kisi olmayabilir. zira batida kullanildigi haliyle anladigim "ben laikim" diyen kisinin "ben dinle alakali bir kisi degilim" hatta "dinsizim" demek istedigidir. yani bati toplumunda "ben laikim" diyen bir kisi tanri kavramina bir itirazi olmayan kuvvetle muhtemel tanri inanci olan ama herhangi bir dine mensup olmayan kisi oldugunu ifade etmek ister. zira tanri inanci ilgili problemleri oldugunda "ben laikim" yerine "ben ateistim" veya "ben agnostigim" demektedir. yani bati toplumunda yaygin kullanim sekliyle laik kisi esittir dinsiz kisi anlamina gelebilir. *
telafuzu sürekli olarak yanlış söylenen kelime. bilakis laaaaaiklik değil laik-lik diye okunmalıdır. kimilerinin ideolojik görüşlerince söylenişi çarpıtılan kelime...bir örneği de "ınkılap"tır oda maalesef laik-lik gibi yanlış söylenmektedir..kimileri "ınk(ı)lap"a
bilerek ve isteyerek "ink(i)lap" demektedir..."ınk(i)lap"ın anlamı ise köpekleşme demektir...
tanımı ve varlığı ülkemizde olduğu kadar avrupada da tartışılan ideoloji. bir vakit avrupa birliğinden bazı ülkelerin dini kimliğimiz nedeniyle bizi birliğe almalarının mümkün olmadığını belirtmeleri avrupadaki laiklik anlayışını düşünmeye sevketmiştir. hatta jacques chirac'ın "kurallarımız incilden bazı bölümleri ihtiva etmektedir." gibi bir söz sarfetmesi; fransa gibi laikliğin beşiği sayılabilecek bir ülkede dahi "laikliğin mümkünü"nü düşündürmüştür.ayrıca laik birey olamaz laik yönetim olur.bireyin laikliği ancak "dinsizlik" olur.bize okulda öğretildiği şekliyle "laiklik din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması" ilkesidir. bu tanıma göre laik kişi yaşayışından dini ayırmış olmaktadır.*
ayrıca konu ile ilgilenenlere tevsiyem aşağıdaki linkte başlayan yazı dizisini okumalarıdır.
tanımı belli ama kullanımı muallak olan, kurumların ve kişilerin menfaatleri doğrultusunda kullandıkları devlet yönetim sistemi. öyle kaygan bir sitemdir ki sık sık "elden gidiyor" diye uyarıda bulunulur, muhalefet'in iktidara karşı kullandığı en büyük silahtır. çıkar çatışmalarının ortak mezesi olduğu için gerçek laiklerin bile "allah belanızı versin hepinizin" diye isyan ettikleri, aklı başında herkezin ortak amacı.
zaman zaman turkçe ezan, kamusal alan,başörütüsü sorunları gibi ipe sapa gelmez nedenlerden dolayı inançlı insanları siyasi olarak hedef alma makinası olarak kullanıldığına şahit olduğumuz belirli bir görüşe sahip olanların kutsadıkları batı mahreçli yönetim şekli.
mustafa kemal atatürk tarafından da sık sık vurgulanan,din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı olmasını savunan ilkedir.ancak insanların inançlarına saygı göstermeninde bir o kadar önemli olduğunu düşünen insanların gerçekten uygulayabilecekleri düşünce .
özellikle son 3-4 sene içerisinde yıpratılmaya çalışılan atamızın ilkelerinden en önemlisi, demokrasi, insan hakları gibi cumhuriyetin temel değerlerinin tamamlayıcısı. atatürk' ün diğer ilkelerinin aksine islamcı kesim ve yandaşları bakımından sadece belli ideolojik gruptaki insanlara pay edilmeye çalışılır, hatta mehmet barlas gibi sağ hükümetleri pek bir seven yazarlar tarafından "batıdan ithal" şekliyle itham edilir. ana sorun çağdaşlaşma devriminin tabandan değil, yönetici sınıfından gelmesidir. laiklik kavramını içine sindirememiş adadolu halkından uzaklaşan burjuva sınıfı, adeta dini bu insanlara emanet bırakmıştır. bu da şeriat yanlıları ve atatürk düşmanları için mükemmel bir fırsat yaratmıştır.*
katolik kilise tiranının orta yerinde ezilmekte olan orta çağ avrupasının rönesans ile birlikte yaktığı ampul.
konsül mahsülü kutsal kitapları ellerinde, kilisenin kafasına taktığını afaroz ederek yaktığı gözlerinde, huzursuzluk ve ölüm ve gözyaşı din denilen ve hayatın huzur reçetesini verme iddiasındaki bir konseptin yegane hafızalara kazıdığı düşünceler ile birleşmiş olunca, "kan ve zulmün üzerine kurulu hiç bir sistemin ayakta kalamayacağı" gerçeğinin tekerrür edişi ile belki geç bile ortaya çıkan anti tez.
ve laikliğin siyaset içerisinde cebelleştiği diğer fenomenleri ve laikliğin bunlara karşı sergilediği duruşu da hep bilimsel arenada evrimin mücadelesinde benzetirim. üslupları takip ederseniz çok benzeşmektedirler.
meclis baskaninin musterek bir taniminin yapılmasini istedigi konusmasini dinledigimde delirmiscesine bagirip haykirmak istedigim lakilik gercegini, su gibi berrak, tanimini asan bir riyazetle suraciga yaziyorum: bu ulkede laiklik, jakoben olcusu ile din hicbirsye karisamaz; devletse din uzerinde her turlu muamele yapma ihtiyarina sahiptr anlayisidir.
laiklik devletin dini olmamasıyla gerçekleştirilebilir bir şeydir, kişileri ve özel hayatıve hatta kamusal alanı bağlamaz.
pozitivizm dini tamamen yok sayar, onun varlığını her yönden zararlı görür ve bireyin hayatından da silmeye çalışır.
bizim ülkedeki lailkik bekçileri 18. yy pozitivizminin ötesine geçemiyerek aynı söylemler çerçevesinde irtica yaygaraları koparmaktan kendilerini alamazlar. örnek aldığımız batı asla kiliselerine ve camilerine mudahale etmez bizde ise camilerin vaazını bir devlet kurumu olan diyanet işleri başkanlığı belirler, imamların maaşını devlet verir. batıda kiliseler özerk kurumlardır kendi gelirlerini kendileri sağlarlar. tam bağımsızdırlar yada tek bağımlı oldukları yer vatikan yahut da patrikhanedir.
türkiye'de devlet asla bu kontrolü elinden bıarakmak istemez neden? çünki bazılarınca islam başkadır(!). çok irticai bir dindir(!).
din düşmanlığının adı sözde laiklik olmuştur, bunu eleştirene de cumhuriyet düşmanı denir halbuki ne hakiki laiklikle nede cumhuriyetle kimsenin bir sorunu yoktur. *
osmanlı için islam devleti yakıştırması bu bağlamda beni çok güldürür. bu günün türkiye'sine kıyasla bilhassa 16.yy sonrası osmanlı devleti çok daha laiktir.
bu günki komikliklerin bitirip kendimize geleceğimiz gün iple çekilmektedir...
- diyanet işleri başkanlığı'nın devlet teşkilatı içerisinde yer aldığı
- sadece hüviyet amaçlı bir resmi belgede din hanesi bulundurulan ve standart olarak "islam" yazılan
- ilkokullarda zorla herkese islami din dersi verilen, zorla dua ezberlettirilen, islam tarihi anlatılan
- ceza hukukunda "zina" gibi dini ibarelerin bulunduğu bir hukuki sisteme sahip olan
bir ülkede laiklik sadece semboliktir.
şeytanın gör dediği edit; kafanızı kumdan çıkarıp laiklik kavramının insanlara uygulanması gibi bir şeyin ne kadar bilgisizce söylenmiş bir söz olduğunu görmeye çalışın. laiklik insanlara değil, yönetime uygulanan bir sistemdir. bir insan nasıl cumhuriyet olamazsa, laik de olamaz. biraz özen...
laiklik devletlerin yönetim biçimini etkileyen bir kavramdır. günümüzde bu ayrım yapılamamakta ve bazı siyasetçiler ve onların takipçileri, ben hem çok iyi bir müslümanım hem de çok laikim * bana oy verin gibi beklentilere sahiptir. halbuki bir dine mensup kimse laik olamaz. zira dininin getirdiği her şeyi reddetmesi gerekmektedir. aynı devletlerde olduğu gibi. dinin yönetimde ki hakimiyetinin ortadan kaldırıldığı ve devletin kendi kurallarının geçerli olduğu yönetimler gibi. bu ikisini iyi ayırmak gerekir.
özetle ilkolkul birden beri anladığımız din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır. türkiye'de kuş gibi kanatladır pır diye uçabilen bir kavramdır. türkiye'de lâiklik müslüman kesime uygulanır, elin papası gelir kamusal alana girer hatta alanını heseplar ama benim diyanet işleri başkanım oraya hayatta dini elbiseleriyle giremez. bırakın alanını hesaplamayı, çevresinden bile geçemez.
türkiye de birçok kavram gibi içi boş olarak alınmış, zaman ve zemine göre isteyen kişinin, içini istediği gibi doldurduğu yanlış dahi anlaşılmadığını düşündüğüm kavram.***
- devletin her dine eşit uzaklıkta olması gerektiğini
- hukuk düzeninde dini ibarelerin yer almaması gerektiğini
- yönetim sisteminde dini öğelerin bulunmasının ayrılık çıkarabileceğini
- devletin kendini temsil ettiği hiç bir yerde dini ibarelerin yer almaması gerektiğini de barındırır
mesela kişi hırıstiyandır ama adalet bakanlığındaki memuriyetini icra ederken devleti temsil ettiği için boynundaki hacı çıkarır ve görevini öyle icra eder. mesele bundan ibarettir.
ülkemizde dinin devlete müdahele etmemesi ancak devletin dini ilkeleri kullanabilmesi ve yönlendirebilmesi şeklinde uygulanmaktadır. (bkz: türkçe ezan), türkçe kuran
ya da mesela adalet bakanlığındaki memuriyet görevini icra eden memur dini semboller kullanamazken diyanet işleri başkanlığındaki memur bizzat dinin kendi kurallarını icra edebilmektedir ve maaşı laik devletin bütçesinden karşılanmaktadır.
ülkemizdeki katı anlayışa bir diğer örnek; adalet bakanlığında yahut diyanet işleri başkanlığında memur olmasa dahi bir sivil kamusal alan deyü tanımlanan yasak bölgeleri dini semboller kullandığı gerekçesiyle kullanaması engellenmektedir. bu engellemeler kimi zaman bir askeri kışla, kimi zaman üniversite hatta az dahi olsa nadiren hastanelerde de rastlanan uygulamalardır.
hasılı kelam; teorik olarak laiklik her ne kadar din ve vicdan özgürlüğü diye tanımlansa da ülkemizde yukarda bir kısmına değinilen katı uygulamarı nedeniyle tepki çekmektedir.
"lâik olma durumu; dünya, devlet ve din işlerinin ayrılığı, lâisizm: kelimenin aslı "laique"tir. fransızca'da aslında "hiçbir dînî tarîkate ve mezhebe mensup olmayan kimse" demektir. lâiklik(laicite) ise dînî toplumla sivil toplumun birbirinden ayrılması, daha açık ifâdeyle hükûmetin din üzerine tesir yapmamasıdır.(burhan felek)"
siyasi ve politik becerileri yüksek olan kimi makamlarca tartışılır hale getirilmek istenen konudur. ancak başka değerli kurumlarca -hatta belki de tek- ne denli önemli savunulduğu gün itibariyle bir kez daha net bir şekilde anlaşılmıştır. keşke bahsi geçen siyasiler bir arada ülke değerleri yönünde hareket etseler, ne kadar güzel olacak.
--- alıntı ---
laiklik -bayım, küresel kapitalizm/emperyalizm ülkemizi tehdit ediyor mu?
-ediyor.
-cumhuriyetin kuruluş yıllarından kalma korkuların bir türlü aşılamaması ülkemizde bir bölünme potansiyeli oluşturuyor mu?
-oluşturuyor.
-başörtüsü yasağı gibi sorunlar devletle millet arasına psikolojik bir duvar örerek ülkenin birliğine-dirliğine zarar veriyor mu?
-veriyor.
-cinayet, tecavüz, gasp, soygun, kapkaç furyaları ufkumuzu karatıyor mu?
-karartıyor.
-ilkokulları bile etkisi altına alan uyuşturucu ve fuhuş salgını istikbalimizi tehdit ediyor mu?
-ediyor.
-bu gidişle türkiye’nin kendi kendini tüketeceği aşikar değil mi?
-aşikar.
-ee? ne diyorsunuz peki?
-laiklik diyorum.
-başka?
-yine laiklik.
-sonra?
-yine laiklik.
-vatan gidiyor, millet gidiyor, geriye laiklik lafından başka bir şey kalmıyor desem?
-yine laiklik.
-bayım, dikkat buyurun, faşizan laiklik saplantınız yüzünden memleketin can çekiştiğini söylüyorum.
-olsun. yine laiklik.
-siz vatan haini misiniz?
-olabilir. laiklik sağ olsun.
hakan albayrak, gerçek hayat, 11.12.2006 --- alıntı ---
sözlük hiçbir kurumla bağlantılı olmayan birkaç kişi tarafından düşünülmüş bağımsız bir platformdur.
sözlük içerisindeki yazıların tüm sorumluluğu yazarlarına aiittir. sözlük bu yazıların doğru olduğu hakkında bir teminat vermez.
yazılan yazıların telifi bize ait değildir, çalınız çırpınız ama kaynak gösteriniz.
