türk alfabesinin 12. harfi. internet dili ingilizce olduğundan turkçe karakterler * internet dilinde pek kullanılmaz. ör: "sabah ezanı" yerine "sabah ezani" yazilir.
lisede, matematikte karmaşık sayılar konusunda geçen, sanki hayatımızın daha sonraki kısımlarında da karşılaşacakmışız gibi o tepesindeki noktayla sinsi sinsi bakan, kök içinde "-1"i ifade eden şey. yani en azından i'nin karesini alınca -1 buluyoruz. denklemler a+bi şeklinde yazılıyor falan. hatta "aa çarpımları a.b.i oluyor" diye söylenebilir dersten sıkılmış tipler.
bir de italik yazmayı sağlayan kısaltmadır, tanım yazma boşluğunun/pencereciğinin sağ üst kısmında, b'nin yanında durur.
x^2 = [-1] denkleminin kökünü bulmaya yeltenen bir insan elindeki tüm reel sayıları kullansa bile buna bir çözüm bulmaz. çünkü reel sayıların en tipik özelliklerinden biri karelerinin asla bir negatif sayı olamayacağıdır. bu durumda görünen o ki "x" sayısı bir reel sayı değildir. peki nedir?
okula başladığımız andan itibaren aldığımız matematik eğitiminde daima bir çizgi çizer, bu iki çizginin ucuna iki ok koyarak bu çizginin sonsuza kadar gittiğini belirtirdik. önce 0'ı koyardık. sonra sağa doğru 1, 2, 3, ... koyarak pozitif tam sayıları, sola doğru giderek de -1, -2, -3, ... yazarak negatif tam sayıları belirlerdik. sonra bu sayıların aralarına giriş yapıp 1/2, 2/3, 3/4 gibi kesirli yani rasyonel sayıları icat ettik. ama bunlar da kesmedi bizi çünkü x = karekök[2] denklemini çözemezdik bunlarla. sonuç olarak yine bu sayı doğrusu üzerinde bulunan ama rasyonel sayılarla kapatılamamış olan boşluklar kapatıldı ve reel sayılar bulundu. sonuç olarak ilkokul birinci sınıfta çizdiğimiz tahtanın bir ucundan diğer ucuna giden, iki ucunda ok olan o sayı doğrusu üzerinde hiç boşluk kalmamıştı. ama bizim hala çözülememiş olan problemlerimiz ve açıklayamadığımız sayılarımız var!
buradaki çıkmazdan kurtulmak için bulunan yöntem ise şudur: elinizde olan sayı doğrusunun "0" noktasına dik olacak şekilde yeni bir doğru çizmek ve tek boyutlu olan sayı doğrusundan iki boyutlu bir düzleme geçiş yapmak*. sayı doğrusu üzerindeki sayıların isimleri reel sayılardı az önce de söylediğimize göre. yani gerçel sayılar. o halde bu yeni bulunan sayılar gerçel değilse nedir? sanaldır. yani bu sayılar sanal sayılardır. sanal sözcüğü ise ingilizce imaginary demektir ki "i" harfi de buradan gelmektedir.
matematiksel anlamda ise "i" harfi bize karesi negatif olan bir sayıyı verir. i^2 = -1 olarak kabul edilir ve kullanılmaya başlanır. şu sorulabilir ki karesi [-2] olan bir sayı nasıl ifade edilecektir? [-2] sayısı 2 x [-1] olarak ifade edilebilir olduğundan karesi [-2] olan sayı da "[karekök2]i" olarak ifade edilecektir. yani "i" sayısı burda tipik reel sayı gibi çarpma işlemine sokulabilir. ama nereye kadar?
"i" sayısı için tipik reel sayı gibi davrandığını söyledim az önceki cümlemde. o zaman buradan yola çıkarak acaba reel sayılar için geçerli kurallardan ne kadarının "i" sayısı için de geçerli olduğu önem kazanır. bunlardan en önde gelenlerinden biri şudur ki reel iki sayı arasında daima şu üç kelimeden biri konulabilir: küçük, büyük, eşit. elinizde iki reel sayı varsa bunlardan biri diğerinden ya küçük ya büyük ya da ona eşittir. acaba bu ifade i için kullanılabilir mi? ya da şöyle de sorabiliriz: bu iki sayıdan birini "0" alarak i sayısının negatif ya da pozitif olduğu konusunda bir fikir sahibi olabilir miyiz, ne de olsa 0'dan büyükse pozitif, 0'dan küçükse negatif olacaktır?
i'yi negatif kabul edersek i<0 yazarız. iki tarafı da i ile çarparsak i.i>0 olur.* buradan da -1>0 olur ve biz biliyoruz ki [-1], 0'dan büyük değildir. demek ki i negatif değildir.
i'yi pozitif kabul edersek i>0 yazarız. iki tarafı da i ile çarparsak i.i>0 olur. buradan da yine -1>0 çıkar ki bu da doğru değildir. yani i pozitif de değildir.
buradan da görüldüğü gibi i ne pozitif ne de negatif bir sayıdır. matematikteki en önemli beş sayıdan biri olma özelliğini de buradan almaktadır*****. bir sayıya üs olarak gelmesinin sonucunda çıkacak olan durumlar, bu kurallardan dolayı pek de reel sayılardan beklendiği gibi olmayabilir ve bu önemlidir.
sonuç olarak ilk başta bize bunları söyleten x^2 = [-1] denkleminin kökü de i çıkar. yani bu denklemi sağlayan sayı i'dir. böylece elimizdeki bütün denklemlerin çözümünü ifade edebilmek için gerekli bütün sayıları bulmuş oluruz. bu sayının kullanıldığı çok önemli bir eşitlik için (bkz: euler formülü).
elektrik ile ilgilenen (mühendis, tekniker, öğretmen vs.) birisi iseniz yaşamınızın bir parçası olmuş sayıdır...
çünkü elektrikte, özellikle alternatif akımla alakalı pek çok şeyi reel düzlemde ifade etmeniz mümkün değildir. hatta x-y yetmez bir de z eklenir eksenlerinize..
bugüne dek alfabenin 12. harfi olarak bilinen -i- harfi, Şahin Durum'un araştırması ve itirazı neticesinde 1313 sayılı "Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki Kanununa" göre; haklılığı kabul edilip, aslında alfabenin 11. harfi olduğunu öğrendiğim harf.
doğru sıralama önce i, sonra ı imiş.
bazı insanlar düşünce ünlemi olarak ıııı yerine iii derler ki komiktir,güldürür.
noktası olduğundan girişi zor olabilir.ama v'nin yanında şam'da kayısıdır ama...
not:vazelinle kolaylaşabilir.
ingilizce'de birinci tekil şahsa (ben) karşılık gelen tek harflik sözcüktür. "ay" diye okunur. Kişinin kendisiyle ilgili kuracağı bir cümle genelde bu sözcükle başlar. Örn: I died from animality and became man (Hayvan olarak öldüm ve insan oldum). (bir mevlana şiirinden)
sözlük hiçbir kurumla bağlantılı olmayan birkaç kişi tarafından düşünülmüş bağımsız bir platformdur.
sözlük içerisindeki yazıların tüm sorumluluğu yazarlarına aiittir. sözlük bu yazıların doğru olduğu hakkında bir teminat vermez.
yazılan yazıların telifi bize ait değildir, çalınız çırpınız ama kaynak gösteriniz.
