- cezmi, 16. yüzyıl osmanlıÂ’sında yaşamış yiğit bir sipahidir. cezmi, yine bu yüzyıldaki türk-Ä°ran savaşına gönüllü olarak katılır. Ä°stanbulÂ’dan yola çıkan ordu kırımÂ’dan gelen kuvvetlerle birleşir azerbaycanÂ’ı geçerek Ä°ran topraklarına girerler. Ä°ranÂ’da şah tahsmasm adındaki kör ve yaşlı bir adamdır. şahın karısı şehriyar, şahın oğlu mehmet hudabende ve şahın kardeşi perihan yönetimde sözü geçen kişilerdir.
cezmi, kırımlı adil giray ile bu savaş sırasında tanışır. Ä°ran ordusu savaşta yenilir. ancak gazi giray ve adil giray esir düşerler. şahın karısı şehriyar, şahın kardeşi perihan ve adil giray arasında bir aşk üçgeni oluşur. bu iki kadın, adil girayÂ’a aşık olurlar. sünni mezhebinde olan perihan, seviştiği adil girayÂ’la, osmanlı ordusunun da yardımını sağlayarak Ä°ran saltanatını ele geçirmek amacındadır. bunu, şehriyar haber alır; taraflar kanlı bir boğuşmaya tutuşurlar.şehriyar, perihan ve adil giray ölürler. cezmi, yaralanır. derviş kılığına girerek güçlükle vatanına döner.
cezmiÂ’nin ana fikri Ä°slam birliğidir. şüphesiz bu namık kemalÂ’in devrinde çözülmeye başlayan devleti kurtarmak için devlet adamlarının ortaya attığı ümmetçilik politikasının bir tezahürü olsa gerek. ayrıca cezmi ile vatanseverlik duyguları da işlenmektedir.
namık kemal ikinci romanı cezmiÂ’de Ä°ntibahÂ’ta olduğu gibi romantizmin etkisiyle iyi ve kötü karakterler kesin çizgiler ile birbirinden ayrılır. Ä°yiler hep iyi kötüler hep kötüdür. namık kemal türk-Ä°ran savaşlarını anlatan bu romanda umutsuz bir aşka da yer vermiştir.
cezmi: Ä°stanbullu bir sipahidir. kesinlikle bir cesur bir vatanseverdir. cezmi korkusuz bir asker olduğu gibi aynı zamanda bilge bie kişiliğe sahiptir. cezmi doğu ile batı arasında kalmış bir kişi değilidir.
adil giray: roman adını cezmiÂ’den almasına rağmen kitabın baş kişisi adil girayÂ’dır. bunda kitabın iki cilt olarak düşünülüp bitirilememesinin payı vardır. namık kemalÂ’in romantik romanındaki ideal erkek karakteri adil girayÂ’dır. adil giray tarihte yaşamış gerçek bir kişidir.cesur ve yakışıklı bir idarecidir. adil girayÂ’ın merkeze konmasının nedenleri:
1. türk tarihinin parlak günlerine duyulan özlem.
2. Ä°yi devlet adamlarına duyulan hasrettir.
bu özellikler adil girayÂ’ın şahsında birleştirilmiştir. zira namık kemalÂ’in devri osmanlıÂ’nın dağılmasına yakındır ve aydınlar bir tür arayış içerisindedir.
perihan: Ä°ran şahının kardeşidir. perihan, kendisini tamamıyla romantizmin ellerine bırakmış namık kemalÂ’in romanındaki ideal kadındır. o da Ä°ntibiahÂ’taki dilaşub kadar güzel ve iyidir. aşkı için canını verecek kadar fedakardır.
şahın şii mezhebine bağlı olmasına rağmen perihanÂ’ın sünni olması romanın çelişkisi olsa da bunun nedeni ideal kadın olan perihanÂ’ın her yönüyle mükemmel kılmaktır. namık kemal, romanı tehlikeye atarak romantizmden taviz vermemiştir. ayrıca romandaki ideal erkek adil girayÂ’ın sünni olması perihanÂ’ın da sünni olamsı gereğini doğurur. zira adil girayÂ’ın şii bir karakter ile aşk yaşaması mükemmeliyetçi namık kemal tarafından kabul edilemez.
şehriyar: şah tahsmasmÂ’ın karısıdır. cezmi romanının kötü karakterini oluşturur. Ä°ntibahÂ’taki mehpeyker gibi o da bütün kötülükleri üzerinde toplar. ancak mehpeykerÂ’den ayrılan yanı şehriyarÂ’ın evli olmasıdır. namık kemal burada kocasını aldatan kadın tipini işler. şehvani duyguları için feda edemeyeceği şey yoktur. şehriyar hırslı, melankolik bir karakterdir.
cezmi, namık kemalÂ’in en başarısız romanıdır. romanın başında tıpkı Ä°ntibahÂ’ta olduğu gibi cezmi de dönemin Ä°stanbul tasviriyle başlar. bu eski şiir geleneğinin bir yansımasıdır. giriş kısmı konuyla alakasız olmasa bile vakanın başlamasını geçiktiren ve okuyucuyu yoran bir yapıdadır. Ä°ntibahÂ’ta görülen konuşma azlığı cezmideÂ’de vardır. bunun nedeni yazarın bol ve uzun tasvirlerden kendini alamamasıdır. romandaki tasvirler özneldir. kişileri dış görünüş tasvirleri doyurucu olsa bile psikolojik tahliller zayıftır.
geleneksel edebiyatın getirdiği bir baskı mevcuttur. yazar tasvirlerde gelenekselkalıpları kullanıyor. kişi tasvirler ise yine geleneğin etkisi ile soyutlaşıyor.
romanda alegorik bir anlatım vardır. doğrudan değil sembolleştirerek anlatır. namık kemalÂ’in bunu yapmasının nedeni okuycunun ilgisini dağıtmadan herkesin kabul edeceği ortak bir sonda birleştirmek istemesidir. alegori doğu romanının üzerinde durduğu eksendir.
cezmiÂ’ye eklediği terkib-i bend gene geleneğin bir etkisidir.
cezmiÂ’nin zayıf yanlarından bir tanesi tarihi bir roman olmasına rağmen mahalli renklerden vetasvirlerden uzak olmasıdır. cezmi ile namık kemalÂ’in uslubu yumuşamıştır. victor hugoÂ’nun sefiller romanıyla benzelikleri mevcuttur.
diyaloglarda konuşma dilinin etkisi görülür. namık kemal sanatkarane bir uslubu benimsemiştir ve arkasından gelenleri de etkilemiştir. ancak namık kemalÂ’in belirli bir roman dili oluşturamadığı açıktır. Ä°ntibahÂ’taki tutarsızlık bu romanda da vardır.
devrinin önemli romantik yazarlarından biri olan namık kemal, bütn eserlerinde olduğu gibi cezmiÂ’de de insanı ele alır ve onları mükemmel olarak tanıtır. cezmi romanı da namık kemalÂ’in belirli bir nesir kıstası oluşturamadığı için gelenek ve yenilik arasında gidip gelmiştir. Örneğin geleneğin etkisiyle adil giray ve perihan beraber gömülürler tıpkı leyla ile mecnun gibi. yine geleneksel anlatım yazarın yakasını bırakmamıştır. yazar alegorik anlatımı benimsemiştr.
namık kemal, cezmiÂ’yi iki cilt olarak düşünmüştür. fakat; bir cilt olarak yayınlamıştır. eser adil giray ve perihan arasındaki aşkı anlatır gibi görünsede romana adını veren cezmi gereksiz bir ayrıntı olmaktan kendini kurtaramaz. eserin ikinci cildi yazılsaydı cezmiÂ’nin sefer sonrası Ä°stanbulÂ’daki hayatı anlatılacaktı ve romana adını veren cezmi romanın merkezine oturacaktı.
derleyen: kayhan inan
- (bkz: under pressure)
- ilk tarihi roman sıfatını taşıyan namık kemal eseridir.
bir de çağrışım:
(bkz: cezmi ersöz)
Vampircik - 2005 - 2015
sözlük hiçbir kurumla bağlantılı olmayan birkaç kişi tarafından düşünülmüş bağımsız bir platformdur.
sözlük içerisindeki yazıların tüm sorumluluğu yazarlarına aiittir. sözlük bu yazıların doğru olduğu hakkında bir teminat vermez.
yazılan yazıların telifi bize ait değildir, çalınız çırpınız ama kaynak gösteriniz.
sözlük sistemi ile geliştirilmiştir.
